Deprecated: Function strftime() is deprecated in /home/klient.dhosting.pl/zwach/jaspedia.jasnet.pl/public_html/module/Index/text.php on line 35

Deprecated: Function strftime() is deprecated in /home/klient.dhosting.pl/zwach/jaspedia.jasnet.pl/public_html/module/Index/text.php on line 36
JASPedia

Źródła czwartek, 24 grudnia 2015 10:18   |  

Bzie w spisie dziesięciny papieskiej (1335-1342 rok)

W średniowieczu archidiakonat opolski w diecezji wrocławskiej dzielił się na 12 archiprezbiteratów (dekanat). Jednym z nich był archiprezbiterat żorski. Wierni w tym czasie zobowiązani byli uiszczać opłaty papieżowi. Były to m.in. dziesięcina papieska (decima papalis) i świętopietrze (Denarius s. Petri, sente Petris pfenning, Petronales). Symptomatyczne dla ów dziesięciny jest podmiot poboru. Uiszczali ją tylko duchowni. Zebrana specjalna papieska taksa przeznaczana była na konkretne cele, np. na pomoc dla Ziemi Świętej czy obronę Europy przed Turkami. Wyróżnić można dziesięcinę papieską powszechną i partykularną. Pierwszą ustanawiał papież dla całego Kościoła, zaś drugą dla kościelnych prowincji.
 
 
Źródło: Monumenta Poloniae Vaticana, tomus I, Continet Acta Camerae Apostolicae, volumen I, 1207-1344, Cracoviae 1913.
 
W latach 1335-1342 sprawozdanie z poboru dziesięciny papieskiej (opłata-danina nadzwyczajna) sporządził kolektor nuncjusz Galhard de Carceribus (Galhard z Cahors). Wśród zaledwie siedmiu wymienionych parafii żorskiego archiprezbiteratu kolektor wymienił kościół w Bziu (Goltmansdorf), ale też w Pielgrzymowicach (Peregrini), Boguszowicach (Boguslavicz; dziś dzielnica Rybnika), Rybniku (Ribnicz), Godowie (Gdow), Dębieńsku (Dambin; obecnie dzielnica miasta Czerwionka-Leszczyny) i najpewniej parafię Brzezie (Birkindorf; kiedyś wieś, a dziś dzielnica Raciborza). Sprawozdawca nie ujął wszystkich wówczas działających parafii na tym obszarze. Pominął działające już pewnie wtedy kościoły, w Szerokiej i Moszczenicy, ale te parafie uiściły daninę zapewne wcześniej. Zaś w spisie "pozostałości sześcioletniej dziesięciny zebranej w diecezji wrocławskiej w latach 1335-1342" wymienione zostały tylko te parafie, które owego zobowiązania nie uregulowały. Trudno wskazać przyczyny takiego stanu rzeczy.
Wiadomo, że poprzednik Galharda, kolektor papieski Piotr de Alvernia podczas napadu miał zgubić papieskie dokumenty. Znakomita część utraconych dokumentów prócz ogólnego spisu z egzekwowanej papieskiej dziesięciny diecezji wrocławskiej, została odnaleziona.
Wiemy także jaka była wysokość zaległości sześcioletniej dziesięciny wienneńskiej w archiprezbiteracie (dekanacie) żorskim:
- Bzie - 13 skojców - "Ecclesia de Goltmansdorf, XIII sc." (parafia-kościół Bzie uiściło zaległość w wysokości 13 skojców),
- Pielgrzymowice - pół grzywny (marki),
- Godów - 5 skojców,
- Rybnik - 20 skojców,
- Boguszowice - 7 skojców,
- Dębieńsko - 5 skojców,
- Brzezie - 1 grzywna (marka).
Zgodnie z prawem cezurą zamykającą egzekwowanie tejże taksy był rok 1330. Jednakże pobór trwał jeszcze kilkanaście lat, aż do roku 1342. Decyzje o jej poborze zapadły podczas soboru w Vienne. W 1312 roku papież Klemens V wydał konstytucję "Redemptor noster". W dokumencie dokładnie opisano prawne podstawy poboru taksy-papieskiej dziesięciny. Zebrane środki miały służyć obronie Ziemi Świętej.

Źródła:

  • Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, v. 8, t. II, Cracoviae 1864.
  • Dudziak J., Dziesięcina papieska w Polsce średniowiecznej, Lublin1974.
  • Helcel A. Z., Starodawne prawa polskiego pomniki z ksiąg rękopiśmiennych dotąd nieużytych główniej zaś z ksiąg dawnych sądowych ziemskich i grodzkich ziemi krakowskiej, t. II, Kraków 1870.
  • Lubszczyk J., Bzie i Szeroka w starych dokumentach, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 1 (43) z marca 2017 roku (ISSN 2080-3737).
  • Lubszczyk J., Średniowieczna dziesięcina papieska i świętopietrze w archiprezbiteracie żorskim, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 3 (41) z września 2016 roku (ISSN 2080-3737).
  • Monumenta Poloniae Vaticana, tomus I, Continet Acta Camerae Apostolicae, volumen I, 1207-1344, Cracoviae 1913.
Czytany 9077 razy
Ostatnio zmieniany środa, 24 kwietnia 2024 23:55

Janusz Lubszczyk

Historyk z Wodzisławia Śląskiego, nauczyciel, archiwista, autor artykułów i prac monograficznych o historii regionu i miasta. Pracuje w Szkole Podstawowej nr 19 im. Juliana Tuwima i Zespole Szkół nr 3 im. Stanisława Wyspiańskiego.

Najczęściej czytane

Słowa kluczowe