Deprecated: Function strftime() is deprecated in /home/klient.dhosting.pl/zwach/jaspedia.jasnet.pl/public_html/module/Index/text.php on line 35

Deprecated: Function strftime() is deprecated in /home/klient.dhosting.pl/zwach/jaspedia.jasnet.pl/public_html/module/Index/text.php on line 36
JASPedia

Miejsca wtorek, 23 grudnia 2014 21:55   |  

Szeroka - pierwsza wzmianka (XIII/XIV wiek)

Pierwsza wzmianka o Szerokiej pojawiła się w "Liber fundationis episcopatus vratislaviensis" (Księga uposażeń biskupów wrocławskich).  Jest to zestawienie miast i wsi lokowanych na prawie niemieckim oraz prawie polskim i jednocześnie spis miejscowości, które winne były uiszczać dziesięcinę  biskupstwu wrocławskiemu. Dokument powstał prawdopodobnie w okresie pomiędzy rokiem 1290 a 1305.
W części "C"oznaczonej jako "Registrum Wyasdense" po raz pierwszy pojawiła się nazwa Szeroka jako Syroka. W "C" części wymienione są wsie położone wokoło miast Żory i Wodzisław  ("​Iste sunt ville circa Zary et Wladislaviam solventes per III)or scotos de manso" uiszczające dziesięcinę: "Item in Syroka et in Gogolow debent esse LIIII mansi") (również  Szeroka i Gogołowa winne płacić dziesięcinę z 54 łanów).
Szeroka wespół z sąsiadem, Gogołową zobowiązane były do płacenia dziesięciny z 54 łanów (w średniowiecznej Polsce występowały dwa rodzaje łanów, wielki - frankoński liczący około 25 hektarów oraz mały - nazywany flamandzkim, chełmińskim lub magdeburskim, liczący około 17 hektarów).
Autor zestawienia (wysłannik biskupa, pisarz) nie przekazał informacji odnośnie rodzaju łanów. Prawdopodobnie używając zapisu literowego miał na myśli łan mały (np. triginta novem w przypadku Boryni), w miejscu gdy używał cyfr rzymskich (XXIIII w przypadku Moszczenicy) miał na myśli łan wielki (przypuszczenia autora - J.L.).
Dla znakomitej liczby miejscowości leżących swego czasu, w granicach biskupstwa wrocławskiego, księga uposażeń jest cennym źródłem, które pozwala, z pewną tolerancją, ustalić czas powstania wsi. Oczywiście osady wzmiankowane w spisie istniały pewnie, nieraz na długo przed jego powstaniem. Z tą różnicą, że działały wówczas w oparciu o prawo polskie.
 
Źródło: Nowack A., Geschichte der Landpfarreien des Archipresbyterats Sohrau O.-S., Oppeln 1912.
 
W dokumencie księcia raciborskiego Leszka z 6 grudnia 1321 roku Szeroka pojawiła się pod nazwą Timmendorf: "[...] vom 6 Dezember 1321 auftretende Notar "Johann von Tymendorf" nicht Pfarrer von Timmendorf gewesen sein sollte [...]" oraz "[...] im Jahre 1321, am 6. Dezember in einer Urkunde des Herzogs Lestko von Ratibor ein Johann "Tymendorf" als Notar austritt [...]".
Także w dokumencie, ale bez daty rocznej, wiadomo jedynie, że był to miesiąc lipiec, wymieniony został świadek Jan z Szerokiej (Hans v. Timendorf). Interesująca nas wzmianka występuje pomiędzy zestawionymi chronologiczne dokumentami między 27 maja a 19 września 1415 roku. Stąd nie ma wątpliwości, że zapisek pochodzi z roku 1415.
Podczas sprawy sądowej, która odbyła się w Żorach, jednym ze świadków był Jan z Szerokiej (Hans v. Timendorf): "Ohne Jahr im Juli. Sohrau. - Benusch von der Pudle, Sandsa im Rathiborer Land des Herzogs Johann und die Mannen Ferkatz v. Meserzitz, Mikunday v. Jantzowitz , Wernke Schelingra, Hans v. Timendorf, Kosel vom Forberge [...]".
Kolejna wartościowa średniowieczna wzmianka o Szerokiej jako Tunsdorff, znajduje się w sporządzonym sprawozdaniu z poboru świętopietrza przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 roku: „IIII grossi Tunsdorff”" (Szeroka płaciła 4 grosze świętopietrza).
Z kolei w dokumencie sprzedaży wystawionym we Frysztacie 21 lutego 1517 roku przez Kazimierza II cieszyńskiego wśród szeregu wymienionych miejscowości (miasta - 4, wsie - 50) znalazła się Szeroka jako Ssiroka: "My Kazimir z bozie milosti knieze Thiessinske a Welikeho Hlohowa haythman naywyssy Horny Slezy etc., […] wes Radostowicze, wes Pyesek, wes Studenka, wes Ssiroka, wes Krziziowicze […]”.
 

Źródła:

  • "Codex Diplomaticus Silesiae", t. VI, Breslau 1865.
  • Gromnicki T., Świętopietrze w Polsce, Kraków 1908.
  • Lubszczyk J., Bzie i Szeroka w starych dokumentach, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 1 (43) z marca 2017 roku (ISSN 2080-3737).
  • Lubszczyk J., Pierwsze pisane wzmianki o ziemi jastrzębskiej, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 1 (27) z marca 2013 roku (ISSN 2080-3737).
  • Lubszczyk J., Średniowieczna dziesięcina papieska i świętopietrze w archiprezbiteracie żorskim, „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 3 (41) z września 2016 roku (ISSN 2080-3737).
  • Lubszczyk J., Ziemia jastrzębska w "Liber fundationis episcopatus vratislaviensis" z XIII/XIV w., „Biuletyn Galerii Historii Miasta” nr 3 (41) z września 2016 roku (ISSN 2080-3737).
  • Markgraf H., Schulte J.W., Liber fundationis episcopatus vratislaviensi [in:] "Codex Diplomaticus Silesiae",t. XIV, Breslau 1889.
  • Musioł L., Dokument sprzedaży księstwa pszczyńskiego z dn. 21. lutego 1517 R., „Roczniki Przyjaciół Nauk na Śląsku”, Katowice 1930.
  • Nowack A., Geschichte der Landpfarreien des Archipresbyterats Sohrau O.-S., Oppeln 1912.
  • Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti [in:] „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, Breslau 1893.
  • Weltzel A., Geschichte der Stadt Sohrau in Ober-Schlesien. Aus Urkunden und amtlichen Actenstücken bearbeitet. Sohrau 1888.
Czytany 8439 razy
Ostatnio zmieniany niedziela, 17 marca 2024 22:47

Janusz Lubszczyk

Historyk z Wodzisławia Śląskiego, nauczyciel, archiwista, autor artykułów i prac monograficznych o historii regionu i miasta. Pracuje w Szkole Podstawowej nr 19 im. Juliana Tuwima i Zespole Szkół nr 3 im. Stanisława Wyspiańskiego.

Najczęściej czytane

Słowa kluczowe