/Ruptau/. W podziale kościelnym biskupstwa wrocławskiego z XIV wieku na archidiakonaty i dekanaty wieś ta nazwana jest Radcow / może zamiast Raptow - Heyne, Historia diecez. str. 723/.
Była stale alodium, nigdy majątkiem komory państwa stanowego Wodzisław. Jej dawniejsi właściciele, którzy bardzo często się zmieniali, jak niżej zobaczymy, znani są nam dopiero od końca XVI wieku.
Około 1590 roku Maciej Rostek, do którego należało też kiedyś Bzie, Woszczyce, Gardawice i Rudziczka, dał postawić w wymienionym roku ambonę do dziś istniejącą, na której widnieje jego herb z okalającym napisem w języku czeskim. Jego nagrobek, w roku 1668.
Jan Zygmunt von Rostek prawdopodobnie syn albo brat ostatniego i współwłaściciel Ruptawy, był w roku 1662 starostą państwa Wodzisław.
W roku 1668 właściciel majątku Jerzy Kotuliński funduje stypendium mszalne.
W roku 1696 pojawia się Zuzanna, baronowa von Skrbenski na Godowie i Ruptawie, u księcia Ferdynanda von Dietrichstein do złożenia hołdu dziedzicznego.
W tym czasie występuje też w tamtejszych księgach niejaki Karol Osetzki von Osetz, niewątpliwie właściciel części miejscowości, a w roku 1700 funduje Jan Jerzy Osetzki von Osetz stypendium mszalne z kapitałem 133 talarów, 10 groszy srebrnych przy tamtejszym kościele, które trwa jeszcze do dziś.
W roku 1725 wymienieni są Karol Wacław von Tluck, właściciel Ruptawy Górnej i równocześnie też Krystian Fryderyk von Lieben na Kotzoben i Ruptawie Dolnej, ostatni jako ławnik sądu krajowego w Wodzisławiu. W roku 1735 i roku 1749 spotykamy tu znowu nazwiska baronów von Skrbenski. W roku 1750 wspomina się w wyżej wymienionych księgach pewnego Jerzego von Tschammer (Jerzy Kasper von Tschammer – J.L.) i Karola von Guretzki, rycerza na Kornicach.
W roku 1753 jako patronowie kościoła regulują rachunki kościelne Bogumił Rudolf von Tschammer i Bogumił von Gusner.
W roku 1757 właścicielami Ruptawy są Józef Gordon von Huntlej, podpułkownik, do którego też należała sąsiednia Cisówka i Kasper von Reinbaben. Pierwszego następcą był w roku 1764 Ludwik Gordon von Huntlej, prawdopodobnie jego syn.
W roku 1779 widzimy Ruptawę Górną i Dolną zjednoczone w rękach Jerzego Mikołaja von Gottschalkowski i rok później jego żonę Beatę z domu von Marklowska.
W roku 1787 majątek ten kupił Traugott /Bogufał/ von Ziemetzki, zmarł 15 stycznia 1803 roku i leży pogrzebany w tamtejszym kościele. Pozostała po nim druga żona Augustyna, z domu von Parchwitz, wyszła w roku 1810 za niejakiego von Radetzki i posiadała ten majątek do roku 1838, kiedy przeszedł w drodze kupna na barona Jana Ludwika von Richthowen (Jan Ludwik von Richthofen – J.L.). Od niego kupił go w roku 1842 ordynat Wielkich Hoszyc, hrabia Jan Ludwik von Sprinzenstein (Johann Nepomuk Ludwig von Sprinzenstein) za 66000 talarów, który nabył też Cisówkę. Po jego śmierci która nastąpiła niebawem w roku 1846 w Wiedniu (zmarł 10 kwietnia 1845 roku w Wiedniu – J.L.), dziedzicem Ruptawy został jego syn Artur, hrabia von Sprinzenstein (Arthur Richard von Sprinzenstein – J.L.), który oddał ją w dzierżawę na 18 lat w roku 1857 dyrektorowi gospodarczemu Bürknerowi.
Rezydencją dotychczasowych panów był stary budynek z drzewa ciosanego posiadający sześć izb, który do dziś stoi bliski zawaleniu, niezamieszkały nazwany „Stary Zamek”. Dawniejsze mieszkanie urzędnicze, murowany budynek z 8 pokojami, to obecny nowy zamek.
Cały areał tego dominium wynosi 2555 mórg, z tego 1698 mórg roli, 172 morgi łąk, 164 morgi pastwisk, 3 morgi ogrodu i 518 mórg lasu. Areał wiejski obejmuje około 1460 mórg o przeważnie niskiej wydajności, połączonej z uciążliwą uprawą pociętego terenu.
Pod koniec ubiegłego i jeszcze z początkiem obecnego stulecia wieś liczyła 13 chłopów pańszczyźnianych, 3 chłopów wolnych, 31 zagrodników pańszczyźnianych, 11 wolnych zagrodników, w tym 3 młyny wodne, 11 wolnych chałupników, karczmę i arendę dominialną z gorzelnią. Gorzelnia po powstaniu Towarzystwa Wstrzemięźliwości zbankrutowała. Na skutek licznych parcelacji, szczególnie gospodarstw chłopskich, z dawniejszych 71 źródeł utrzymania powstało ich obecnie już 117 i tylko jeden majątek chłopski. Uszedł dotychczas rozczłonkowania.
Spis ludności z 3 grudnia 1861 roku wykazał tu 788 dusz, w 168 gospodarstwach domowych, w tym 657 katolików, 126 ewangelików i 5 Żydów. W roku 1783 liczba mieszkańców wynosiła 291.
Roczna kwota podatku /z wyłączaniem podatku komunalnego/ wynosi 1333 talarów, 11 groszy srebrnych, 1 fenig, mianowicie podatku gruntowego płaci dominium 203 talarów, 6 groszy srebrnych, gmina 134 talarów, 8 groszy srebrnych, 7 fenigów. Podatku od domów 2 talary, 10 groszy srebrnych; przemysłowego 49 talarów; klasowego 371 talarów; dochodowego 36 talarów; renty - spłaty 536 talarów, 11 groszy srebrnych.
W pieczęci gminnej: serce stojące na stateczku, z którego wyrastają w lewo i w prawo dwa kwiaty, między nim w środku stoi krzyż, być może wskazuje to tylko na wiarę, nadzieję i miłość.
Do tutejszej katolickiej parafii należą oprócz Ruptawy jeszcze Cisówka, Ruptawiec i filia Moszczenica. Kościół jest stary, drewniany i mały; jego wiek nie jest znany. Na większym dzwonie widać rok 1555, średnim 1603.
Kapitał fundacyjny mszalny wynosi obecnie tylko 340 talarów. Majątek kościelny wzrósł przez dobrą gospodarkę w najnowszym czasie do 330 talarów, 20 groszy srebrnych. W roku 1730 wynosił 154 talarów.
Mała liczba wiernych /około 1669 komunikantów/ i ubóstwo tutejszych parafian dostarczają tutejszemu duchowieństwu też tylko skromnych dochodów, czego skutkiem jest tez częsta zmiana proboszczów. Na dochód proboszcza składa się około 50 talarów akcydensów kościelnych, 49 korców żyta i tyleż owsa dziesięciny, z czego ubyło przez znane rozporządzenie gabinetu około 18 korców; gospodarstwo rolne probostwa wielkości 67 mórg kiepskiej roli, 10 mórg łąk i 24 morgi lasu. Z tego dochodu proboszcz płaci rocznie 42 talary, 9 groszy srebrnych podatku.
O ile da się to ustalić z ksiąg kościelnych, od roku 1700 do dziś zawiadywali parafią następujący księża:
• około 1700 roku Jakub Wojtasch,
• 1725 rok Mikołaj Palubski, który poprzednio był kapelanem w Wodzisławiu,
• 1730 rok Antoni Norbert Czyrzowski (Antoni Norbert Czyżowski – J.L.),
• 1734 Jan Jadosch, przedtem kapelanem w Wodzisławiu,
• 1736 rok Gall Jan Skubidło,
• 1755 rok Jerzy Orszuliński, zmarła tu 4 listopada 1783 roku,
• Walenty Wallaschek, administrator,
• 1784 rok Piotr Latka, przyszedł z Bzia i zmarł tu w roku 1799,
• do 1820 roku Karol Mentzel również tu pogrzebny (Karol Mencel – J.L.).
• Od 1820 roku do 1838 roku Antoni Schyskowitz (Antoni Szyszkowic – J.L.), rodem z Żor, wyświęcony w Krakowie, stąd poszedł na proboszcza do Chełma, a stamtąd do Żor, gdzie zarazem piastował urząd dziekana i został odznaczony Orderem Czerwonego Orła IV klasy przez Jego Królewską Mość. Stąd powołany został na probostwo do Dolnej koło Strzelec Opolskich.
• Od 1 maja 1838 roku do 1853 roku Karol Potyka, rodem z Rud, zarazem dziekan dekanatu wodzisławskiego, przejął w roku 1853 probostwo w Lyskach.
• Od tego czasu proboszczem tutejszej parafii jest Jan Hänsel (Jan Hensel - J.L.), syn mieszczanina żorskiego, przedtem był kapelanem w Łońcach (Łany, okolice Gliwic - J.L.), potem lokalistą w Dzierzigowicach (Dziergowice – J.L.).
Mieszkańcy ewangeliccy nalezą do kościoła w Golasowicach.
Do tutejszej szkoły należą Ruptawa, Cisówka i Ruptawiec. Te 3gminy posyłają do szkoły razem około 182 dzieci. Naukę prowadzi dotychczas tylko jeden nauczyciel, którego płaca wynosi wszystkiego razem, także po przeliczeniu mieszkania na pieniądze, 132 talarów, do tego akcydensów kościelnych 55 talarów, razem 187 talarów.
Pole organisty wprawdzie wynosi 25 mórg, jednak jest tak odległe, jałowe i jego uprawa z powodu licznych wąwozów i zboczy tak trudna, żce skromne zbiory ledwo pokrywają koszty.
Obecna szkoła wybudowana została w roku 1843 z drewna. Z nauczycieli i organistów tu zatrudnionych zapisano od roku1726 następujących:
• Kasper Kucharczyk do roku 1734,
• Maciej Franciszek Elias od 1734 roku do 1745 roku,
• Kasper Kucharczyk wrócił z Bzia, gdzie stąd poszedł i pozostał tu aż do śmierci w roku 1758;
• Jan Schimoszek do 1763 roku, Aleksander Knura do roku 1775,
• Jerzy Schweda do 1797,
• Bartłomiej Lippa do 1805 roku.
• Po nim nastąpił Józef Stoschek, który brał udział w rozruchach chłopskich w roku 1811 i musiał dotkliwie odpokutować swoje zachowanie sprzeczne z ustawami kraju, pozostał jednak w służbie aż w roku 1823 musiał zostać zwolniony za pijaństwo.
• Józef Sosna rodem z Marklowic koło Wodzisławia, był jego następcom, zmarła tu po 10 latach na gorączkę nerwową /Nerveniber/,
• po czym przejął to stanowisko Ignacy Weiss, rodem z Pilszcza i pracuje tu od 1833 roku zredagował wielkim nakładem pracy dość szczegółową kronikę Ruptawy w celu włożenia jej do gałki wieży kościelnej, którą nałożono tam w 1860 roku. Za jego uprzejmym zezwoleniem korzystałem tu z tego dokumentu.