Decyzją Ministra Górnictwa i Energetyki inż. Jana Mitręgi powołano Zasadniczą Szkołę Górniczą Kopalni Węgla Kamiennego "Jastrzębie". Uczniowie rozpoczęli naukę 1 września 1971 roku. Pierwszym dyrektorem został Leon Kolańczyk a zajęcia praktyczne prowadził mgr Józef Mucha.
Placówkę oświatową dzięki staraniom dyrekcji oraz pracowników wyposażono w nowoczesną bazę dydaktyczną w postaci szkolnych warsztatów. Pomysłodawcą i wykonawcą sztolni ćwiczebnej do praktycznej nauki zawodu był mgr Józef Mucha. Wówczas szkoła tak jak dzisiaj, mogła poszczycić się dobrze rozwiniętą bazą sportową. Ponadto uczniowie korzystali z bogato wyposażonej biblioteki, rozwijali zainteresowania w pracowniach modelarskich, artystycznych oraz naukowo-technicznych.
Od momentu utworzenia Zasadnicza Szkoła Górnicza ściśle powiązana była oraz współpracowała z macierzystym zakładem KWK "Jastrzębie". Kopalnia ufundowała w roku 1972 sztandar. Szkoła jako jedna z nielicznych placówek oświatowych posiadała swój hymn. Muzykę skomponował Jerzy Szweda, a słowa wicedyrektor szkoły, Antoni Nowrot.
Hymn szkoły
I. Szkoło ty nasza, górnicza szkoło.
Zielono-czarny nad Tobą trud.
W twe mury szczodre ciągnie nas młodych.
Górniczej wiedzy głód.
Ref: Z chęcią bez lęku w podziemia dążymy.
O czarna ziemio, ty matko nasza.
My po twe skarby śmiało sięgniemy.
Bo Tobie Polsko i Tobie szkoło.
Chwały przysporzyć chcemy.
II. My młode serca Ci powierzamy.
Naucz nas pracy, górniczych cnót.
Mądrość Patrona wzorcem nam będzie.
Jak pokonywać trudności próg.
Nieco ponad dekadę od utworzenia szkoły, we wrześniu 1982 roku nastąpiły znaczące zmiany rozwojowe placówki. Utworzono wówczas dwie szkoły, Zasadniczą Szkołę Zawodową Przyzakładową KWK "Jastrzębie" oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową Przyzakładową Przedsiębiorstwa Transportowo-Spedycyjnego Budownictwa Węglowego. Obie specjalizowały się w przygotowaniu kadr dla służb pomocniczych górnictwa. Inicjatorem zmian był ówczesny dyrektor dr Bogdan Koliński. W dowód uznania dorobku szkoły w listopadzie 1982 roku placówka otrzymała imię naukowca-górnika, profesora Witolda Budryka.
W roku szkolnym 1986/1987 oddano do użytku internat szkolny (blok sąsiadujący dziś ze szkołą) i stołówkę. W wyniku transformacji ustrojowej, przeobrażeń politycznych i gospodarczych, które nastąpiły po roku 1989, władze nowopowstałej instytucji górniczej, Jastrzębskiej Spółki Węglowej podjęły decyzję o wstrzymaniu kształcenia w zawodach górniczych. W ramach restrukturyzacji branży górniczej wstrzymano w roku szkolnym 1996/1997 nabór młodzieży do Zasadniczej Szkoły Górniczej KWK „Jastrzębie”. Likwidacja szkoły miała nastąpić 1998 roku. W ciągu 27 lat działalności szkołę ukończyło ponad 3600 absolwentów, których kształcono w zawodach:
- górnik kopalni węgla kamiennego,
- mechanik maszyn i urządzeń przeróbczych,
- elektromonter górnictwa podziemnego.
W 1973 roku Stanisław Śmietana (nauczyciel i dyrygent Stanisław Śmietana, absolwent Akademii Muzycznej w Katowicach) utworzył Młodzieżową Orkiestrę Dętą ZSG KWK „Jastrzębie”. Młodzi muzycy zdobyli liczne nagrody na konkursach i festiwalach, w kraju i poza jego granicami. W szkole prężnie działał szkolny klub krótkofalowców, który w 1988 r. został uznany za najaktywniejszy klub ówczesnego województwa katowickiego. Krótkofalowcy stając we szranki ze swoimi rówieśnikami zdobywali najwyższe lokaty w ogólnopolskich zawodach. Ponadto w latach: 1983, 1986, 1988 uczniowie zajmowali czołowe miejsca w Mistrzostwach Szkół Rybnicko-Jastrzębskiego Gwarectwa Węglowego w rywalizacji na najbardziej usportowioną szkołę.
1 września 1991 roku dzięki staraniom dyrektora mgr inż. Jana Surmy oraz przychylnemu stanowisku władz miasta rozpoczęło działalność Technikum Mechaniczne. Placówka przyjęła nazwę Zespołu Szkół Mechaniczno-Górniczych. Kolejne zmiany nastąpiły w 1999 roku kiedy to w wyniku reformy szkolnictwa i przy udziale kolejnego dyrektora mgr Henryka Janiszewskiego i wicedyrektor mgr inż. Doroty Ostaszewskiej, utworzono Gimnazjum nr 1.
Decyzją Rady Miasta z 29 maja 2001 roku utworzono Zespół Szkół nr 5 (Gimnazjum nr 1, Technikum Mechaniczne, ZSZ nr 2). Następstwem reformy szkolnictwa było przekształcenie w 2002 roku Technikum Mechanicznego w Technikum nr 2, które kształciło w zawodach technik mechanik oraz technik technologii drewna. W następnym roku wychodząc naprzeciw oczekiwaniom uczniów i rodziców utworzono V Liceum Ogólnokształcące. Rozpoczęte zostały też prace związane z wyborem patrona. Wspólną decyzją uczniów, rodziców i nauczycieli wybrano postać wielkiego Polaka Jana Pawła II. Wysłano wówczas do Papieża list z prośbą o wyrażenie zgody na patronat nad placówką. W odpowiedzi Jan Paweł II udzielił szkole Swego Papieskiego błogosławieństwa.
Rok szkolny 2003/2004 poprzedziły wielomiesięczne przygotowania do obchodów uroczystości nadania szkole imienia. Uroczysty moment nastąpił w dniu 15 października 2003 r.
W kościele parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jastrzębiu-Zdroju cała społeczność szkolna oraz zaproszeni goście wzięli udział w mszy celebrowanej przez biskupa Stefana Cichego. Poświęcono nowy sztandar, ufundowany przez uczniów, rodziców i społeczność lokalną. Delegacje okolicznych szkół im. Jana Pawła II z Wodzisławia Śląskiego, Porąbki, Żor, Goczałkowic-Zdroju oraz Pszczyny podkreśliły podniosły charakter tej uroczystości.
Tradycyjnie oprawę muzyczną przygotowała Orkiestra Dęta pod batutą Stanisława Śmietany. Przewodniczący Rady Miasta, Wojciech Frank, odczytał uchwałę dotyczącą nadania Zespołowi Szkół nr 5 imienia Jana Pawła II, a następnie przedstawiciele Rady Rodziców przekazali sztandar na ręce dyrektora szkoły. Młodzież klas I gimnazjum, liceum i technikum złożyła ślubowanie na sztandar wierności wartościom odczytanym przez wicedyrektora szkoły, Mariolę Marszałek.
Od chwili zadania imienia szkole społeczność szkolna podjęła szereg działań związanych z osobą patrona. Już w maju następnego roku odbył się I Festyn, uświetniający urodziny Jana Pawła II. Wpisał się on na stałe w tradycję szkoły, podobnie jak coroczny konkurs recytatorski poezji Jana Pawła II, odbywający się w październiku ku upamiętnieniu rocznicy wyboru Karola Wojtyły na papieża. Również corocznie, w październiku młodzież klas I bierze udział w Zjazdach Rodziny Szkół im. Jana Pawła II na Jasnej Górze oraz w wycieczce programowej do Wadowic.
W 2002 roku szkoła rozpoczęła współpracę z Zespołem Szkół Specjalnych nr 9 im dr Witczaka. Uczniowie obu placówek stworzyli drużynę koszykarską i wystąpili w I Regionalnym Turnieju Koszykówki Zunifikowanej w ramach Olimpiad Specjalnych. Uczniowie uplasowali się na III miejscu. Od tego momentu ZS nr 5 startuje wespół z ZS nr 9 w Regionalnym Turnieju Koszykówki Zunifikowanej. Współpracę poszerzono o kolejną dyscyplinę, piłkę nożną. Poza tym w ramach sportów zunifikowanych uczniowie ZS nr 5 współpracują jako wolontariusze mitingu w jeździe szybkiej na łyżwach oraz w jeździe szybkiej na wrotkach organizowanych przez sekcję terenową „WIGOR” działającą przy ZS nr 9.
W roku szkolnym 2003/2004 pierwsi uczniowie V Liceum Ogólnokształcącego pod nadzorem nauczycieli realizowali wybrane zadania „Szkoły z klasą”. Całoroczna praca uwieńczona została uzyskanie certyfikatu akcji organizowanej przez Gazetę Wyborczą oraz Fundację Centrum Edukacji Obywatelskiej pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego. V LO jako pierwsze w mieście uzyskało ten zaszczytny tytuł
W roku szkolnym 2004/2005 uczniowie gimnazjum przystąpili do realizacji zadań „Szkoły z klasą”, która zakończyła się uzyskaniem certyfikatu. Jako jedna ze stu wyróżnionych polskich szkół certyfikat został odebrany w Pałacu Prezydenckim z rąk ówczesnego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Wielkim wstrząsem dla całej społeczności szkolnej był dzień 2 kwietnia 2005 r. Tego dnia o godzinie 21.37 zmarł Jan Paweł II, patron. Szkoła łączyła się w bólu z mieszkańcami miasta i uczestniczyła w białych marszach, nabożeństwach i wspólnych modlitwach. W pierwszą rocznicę śmierci odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej, której projekt wykonał ks. Mirosław Czeglik. Symbolika tego miejsca sprawiła, że w czasie ważnych wydarzeń szkolnych młodzież pełni wartę honorową.
Cykliczną imprezą upamiętniającą rocznicę śmierci Patrona Szkoły jest Miejski Konkurs Poezji Jana Pawła II, organizowany od 2006 roku oraz prowadzący ulicami naszego miasta „Bieg Papieski”. Na stałe w tradycję szkoły wpisały się:
- Konkurs recytatorki o laur przechodni mistrza recytacji i laur najlepszego aktora,
- Międzygimnazjalny Konkurs Języka Angielskiego,
- Bonifacje (otrzęsiny klas pierwszych gimnazjum),
- Europejskie świętowanie,
- Dzień Rodzica,
- Europejski Dzień Języków Obcych,
- Dzień Teatru,
- Bieg Niepodległości i Bieg Papieski,
- Maraton Pisania Listów,
- Tydzień Ziemi.
Kolejne zmiany nastąpiły w roku szkolnym 2006/2007 kiedy to powołano drugiego wicedyrektora, Grzegorza Łukasika. Placówka rozszerzyła ofertę edukacyjną, otwierając w technikum nowy kierunek, technik informatyk (była jedyną w rejonie – Lokalną Akademią Sieci Cisco) oraz jedyną w mieście klasę o profilu sportowym w liceum. Uczniowie, adepci piłki nożnej aktualnie reprezentują Śląski Związek Piłki Nożnej oraz Polskę, odnosząc sukcesy na arenie krajowej i międzynarodowej. Reprezentując miasto należą do ścisłej czołówki w rozgrywkach o mistrzostwo województwa w swojej kategorii wiekowej.
W ramach programu „Sokrates Comenius” doszło do wymiany młodzieży rumuńskiej z młodzieżą Zespołu Szkół nr 5. W styczniu 2007 r. grupa uczniów pod opieką nauczycieli anglistów wyjechała do Rumunii, gdzie poznawała kulturę, tradycję tamtejszych mieszkańców. W czerwcu 2007 r. z rewizytą przybyła grupa młodzieży rumuńskiej. Wymiana umożliwiła nawiązanie nowych kontaktów i doskonalenie języka angielskiego. W ramach programu Comenius szkoła realizowała projekt Europejskie Internetowe Radio dla Nastolatków. Ponadto młodzież wraz z opiekunami gościła w Austrii, Finlandii, Włoszech, na Litwie i Węgrzech.
W celu podniesienia bezpieczeństwa założono monitoring i wprowadzono karty magnetyczne. Z roku na rok zaznaczmy swój udział w akcji „Bezpieczna szkoła”, co w roku 2007 uwieńczone zostało zaszczytnym I miejscem w mieście.
Co roku w szkole organizuje się akcję „I ty możesz zostać Świętym Mikołajem”, która umożliwia obdarowanie potrzebujących uczniów szkoły. W ramach akcji „Żak” placówka pomaga w komplementowaniu pomocy naukowych i podręczników. Szkoła przystąpiła również misyjnego dzieła „Adopcja na odległość”. Dzieckiem potrzebującym pomocy, któremu nasza społeczność szkolna pokryła koszt edukacji w roku szkolnym 2004/2005 była Beatrice Chishima z Zambii. Od roku szkolnego 2006/2007 wspiera finansowo edukację Bethar Kigae z Tanzanii. Od roku szkolnego 2007/2008 wspiera w ramach tej akcji grupę dzieci. „Piątka” przystąpiła do Ogólnopolskiego Wolontariatu prowadzonego przez Fundację „Świat na Tak” z Warszawy, skupiającego swym działaniem Rodzinę Szkół Jana Pawła II. Uczniowie kwestują m. in. na Dzieło Nowego Tysiąclecia oraz Hospicjum Domowego im. ks. E. Dutkiewicza.
W 2007 roku dzięki staraniom Włodzimierza Nowosielskiego (nauczyciel techniki) po raz pierwszy w ZS nr 5 został zorganizowany punkt krwiodawstwa. Od tej pory zarówno uczniowie, nauczyciele oraz pracownicy szkoły włączają się w tę szczytną akcję. W ciągu tylko 6 lat oddano 675 litów krwi. W szkole działa wolontariat „Klub Ośmiu”, który aktywnie włączył się Ogólnopolską Kampanię „Pola Nadziei”.
ZS nr 5 jest miejscem gdzie można spotkać się z politykami, którzy kreują polską i europejską rzeczywistość. W murach szkoły gościli:
- prof. Jerzy Buzek (Przewodniczący Parlamentu Europejskiego),
- Adam Szejnfeld (wiceminister gospodarki - PO),
- Grzegorz Schetyna (Przewodniczący Sejmowej Komisji Spraw Zagranicznychn - PO),
- Bogdan Marcinkiewicz (europoseł - PO).
W roku szkolnego 2011/2012 uruchomiono kompleks boisk „Orlik”. Uczniowie i mieszkańcy rozwijają swoje sportowe pasje korzystając z nowoczesnych boisk do siatkówki, piłki nożnej, siatkówki plażowej, koszykówki, bieżni i kortu tenisowego.
W szkole działała grupa teatralna „Bumelanty” utworzona przez mgr Zofię Araszczuk.
Dyrektorzy szkoły w latach 1971-2016:
- Leon Kolańczyk,
- mgr Franciszek Sitko,
- inż. Stanisław Niwa,
- dr Bogdan Koliński,
- mgr inż. Jan Surma,
- mgr Henryk Janiszewski,
- Barbara Gadowska.